TIME MANAGEMENT – MỘT CHƯƠNG TRÌNH BỔ ÍCH VÀ THIẾT THỰC

Trong cuộc sống, mỗi sinh viên chúng ta đều biết rằng: Có những thứ mất đi rồi thì ko bao giờ lấy lại được, và thứ đặc biệt nhất chính là thời gian. Thời gian là tài sản vô cùng quý giá của mỗi chúng ta. Quỹ thời gian thì có hạn song những điều mà sinh viên chúng ta cần biết và muốn biết thì rất bao la và dường như vô tận. Là sinh viên như chúng ta, việc thu xếp khoảng thời gian hạn hẹp của mình như thế nào cho hợp lý vẫn là vấn đề đáng được quan tâm.

Chính vì nhận thấy được vấn đề này, CLB Kỹ năng doanh nhân – trường đại học ngoại thương đã tổ chức một chương trình cung cấp các kỹ năng “Quản lý thời gian” dành cho các bạn sinh viên năm 1 và năm 2 (K46, K45 ĐH Ngoại Thương – cơ sở 2). Đây là 1 chương trình rất gần gũi và thiết thực cho giới sinh viên hiện nay. Đến với chương trình các bạn đã có được cơ hội tiếp cận với những cách thức quản lý thời gian đúng đắn , khoa học qua sự chia sẻ kinh nghiệm thực tế từ cuộc sống và sự phân tích khó khăn trong việc sử dụng thời gian bởi :

Diễn giả: anh LÊ NHẬT TRƯỜNG CHINH - Chuyên viên giám đốc điều hành Trung tâm viễn thông IP _ Saigon Postel Corp,

Khách mời: anh HUỲNH VĂN THIỆN THANH - Tổng Giám đốc Công ty TNHH XD-TV-TM Huỳnh Nguyễn Phùng,

Chị Trần Thị Hương Thư – chánh văn phòng đoàn trường đại học Ngoại Thương CSII,

và chị Trần Bích Ngọc – Miss Pro FTU, cựu thành viên CLB KNDN.

Chương trình đã diễn ra vào sáng thứ 7 ngày 05/04/2008 vừa qua, tại trung tâm VJCC, trường đại học Ngoại Thương – CS 2, số 15 đường D5, P.25, Q.Bình Thạnh. Chương trình vinh dự nhận được sự tài trợ từ phía công ty Vinamit, công ty đã gắn bó với SV ĐH Ngoại thương nói chung và CLB Kỹ Năng Doanh nhân nói riêng trong rất nhiều chương trình trước đó.

Mở đầu chương trình là những đọan phim phỏng vấn một số sinh viên K45, K46 gặp khó khăn trong việc quản lí thời gian khi mới bắt đầu bước chân vào đại học. Những nguyên nhân mà các bạn sinh viên này cảm thấy việc quản lí thời gian của mình chưa thực sự hiệu quả đa phần là do quá nhiều công việc chồng chéo lên nhau, và mình không biết sắp xếp như thế nào. Cũng có bạn nói rằng mặc dù bạn đã lập “time table” rồi nhưng lại không thực hiện theo kế hoạch được do nhiều yếu tố tác động : bạn bè rủ đi chơi, internet, chơi game, thi cử v.v....Bằng những số liệu cụ thể thu được từ cuộc khảo sát của chương trình về những nguyên nhân chính dẵn đến việc quản lí thời gian không hiệu quả, mức độ hiểu biết về cách quản lý thời gian của sinh viên cũng như những lí do của việc không áp dụng việc quản lí thời gian hiệu quả đã phần nào cho thấy được thực trạng đáng báo động của tình hình quản lí thời gian trong sinh viên hiện nay và đây thục sự là một vấn đề đang được các bạn sinh viên quan tâm..

Tiếp đến là phần cung cấp những kiến thức và chia sẻ những kinh nghiệm quí báu của mình về kỹ năng quản lí thời gian của anh Lê Nhật Trường Chinh. Sự gợi ra câu hỏi “ bạn sẽ làm gì khi có 5 phút” của anh Chinh đã thực sự kích thích sự quan tâm của khán giả.

Lấy dẫn chứng là những câu nói của những người nổi tiếng, những người thành công trong cuộc sống quan niệm về thời gian : “Tranh thủ được thời gian là tranh thủ được tất cả”(V.I.Lênin), “Người thành công biết rằng thời gian là quí giá, người thất bại coi thời gian như một thứ hủy hoại cuộc đời” anh Chinh đã nêu lên được sức mạnh của thời gian và nhắc nhở các bạn lưu ý đến 3 quyết định tạo nên sức mạnh, đó là : điều gì tôi đang tập trung vào, nó mang ý nghĩa gì và tôi sẽ làm gì để tiếp tục điều đó. Với những câu nói, những video clip mà anh mang đến chương trình cũng đã phần nào cảm nhận thực sự giá trị của thời gian và cảm nhận của một bạn khán giả sau khi xem xong video clip đó đã nhận xét “Khi chúng ta có nhiều thời gian thì lại không biết trân trọng để đến khi còn lại ít thời gian thì lại cảm thấy hối tiếc”. Đó cũng là cảm nhận chung của hầu hết các bạn khán giả về giá trị của thời gian để từ đó có nhận thức đúng đắn về tầm quan trọng của việc quản lí thời gian hơn.


Với việc đưa ra mục tiêu SMART gồm 5 yếu tố: “Specific – cụ thể; Measurable – đo lường được; Achievable – có thể đạt được; Realistics – thực tế; Timely – thời gian hạn định” đã giúp các bạn sinh viên có thể định hướng được mục tiêu cũng như tránh được những sai lầm về nhận thức mục tiêu để tiến tới 4 mục tiêu chính trong cuộc sống đó là : mối quan hệ mang lại sự hạnh phúc, công việc hứng thú và thử thách, tài chính độc lập, sức khỏe tốt và biết cách đưa ra kế họach hàng động để thực hiện mục tiêu đã đề ra, tránh đuợc những “kẻ làm tiêu tốn thời gian” v.v.. nhằm cuối cùng đạt được kết quả mong muốn . “ Kết quả mới nói lên bạn là ai” – đó chính là lời nhắn nhủ mà anh Chinh muốn gửi đến các bạn khán giả cũng như thông điệp sâu xa từ bài hát mở đầu chương trình mà anh đã cho các bạn vào đầu chương trình: “You can win if you want”.

Tiếp sau phần cung cấp lý thuyết của anh Chinh, chương trình càng trở nên hấp dẫn hơn với phần giao lưu giữa các khách mời và khán giả. Cả hội trường đều tập trung vào việc thảo luận một cách hăng say, ai cũng muốn đặt câu hỏi cho từng vị khách mời với mong muốn học hỏi kinh nghiệm từ những câu trả lời và góp ý của khách mời. Nội dung của buổi giao lưu xoay quanh vấn đề chủ yếu là chúng ta phải biết cách lập kế hoạch học tập và làm việc cho chính mình một cách cụ thể bằng cách dành một ít thời gian viết ra tất cả các công việc và thời gian chúng ta cần hoàn thành chúng. Có như thế, chúng ta mới có thể biết được rằng chúng ta nên giải quyết vấn đề nào trước, và sắp xếp thời gian làm việc học tập được rõ ràng.

Không khí của cuộc hỏi đáp diễn ra rất sôi nổi, tuy nhiên thời lượng dành cho chương trình có hạn, khi MC mời chủ nhiệm chương trình lên trao hoa và quà thay cho lời cảm ơn những vị khách mời đặc biệt là diễn giả chính, thì chương trình “Time management” cũng chính thức gửi lời chào tạm biệt đến các bạn khán giả.

Chương trình “Time Management” đã kết thúc một cách tốt đẹp, và các kiến thức cơ bản hữu ích về việc quản lý thời gian mà anh Chinh và các khách mời đã truyền đạt trong chương trình phần nào cũng đã được các bạn khán giả nắm bắt cũng như giúp cho các bạn cảm thấy tự tin hơn trong việc sắp xếp thời gian cho riêng mình sao cho có thể thu được kết quả tốt nhất trong việc học và làm việc.

SỐNG VỚI ƯỚC MƠ

Everyone wants success !!!

“Mỗi buổi sáng khi con Sơn Dương thức dậy, nó biết rằng, nó phải chạy nhanh hơn con Sư Tử chạy nhanh nhất, nếu không nó sẽ bị giết.

Mỗi buổi sáng khi con Sư tử thức dậy, nó biết rằng nó phải chạy nhanh hơn con Sơn Dương chạy chậm nhất, nếu không nó sẽ bị chết đói.”

- Ngạn ngữ Uganda -

Dù bạn là con Sơn Dương hay Sư Tử, khi mặt trời mọc, bạn phải chạy !!!

Bí mật của thành công

Bí mật lớn nhất của thành công chính là bạn có thể trở thành bất cứ những gì bạn muốn trở thành, đạt được bất kỳ mục tiêu nào bạn muốn đạt được.

Nhưng để làm được điều này, bạn phải hành động liên tục và không ngơi nghỉ.

Bạn sẽ là ai trong tương lai? Bạn đã lập kế hoạch cho cuộc đời?

HÃY ĐẶT RA CHO MÌNH MỤC TIÊU Để biết rằng bạn đang muốn gì?

CAM KẾT THỰC HIỆN MỤC TIÊU

Sự thật chỉ có một người có trách nhiệm cho những phẩm chất của cuộc sống mà bạn đang sống - người đó chính là BẠN

- Jack Canfield -

Chúng ta chỉ có 1 cuộc đời, chính chúng ta quyết định cảm xúc của chúng ta và hãy nói cho người khác điều bạn cần. Đừng để cho sự nuối tiếc làm bạn phải đau khổ.

Bạn không thể thành công từ những việc dự định làm: Hành động trong hiện tại, thành công trong tương lai.

Sử dụng hiệu quả bộ não: Tận dụng tốt các công cụ tư duy

Học tập liên tục, mọi lúc, mọi nơi

Dành thời gian đọc sách mỗi ngày

Áp dụng 10% những gì đọc được từ sách, thay đổi trong từng hành động.

Yêu mến bản thân, chăm lo cho bản thân từ mọi góc nhìn.

Xây dựng cho mình một hình ảnh

Tự cổ vũ, động viên cho những thành công của bản thân.

“Không ai có thể đẩy người khác lên thang, trừ phi người đó muốn leo lên”

- Andrew Carnegie -

Phải chuẩn bị để đón nhận cơ hội

Tin tưởng vào cuộc sống. Mọi dòng sông đều có thể chảy được.

Đừng từ bỏ ước mơ: Nơi nào có ước mơ, có ý chí. Nơi đó có con đường !!!

Three Powerful Things The Process of Personal Branding Will Do For You

Personal Branding is vital to your success in the Information Age.

Personal branding will bring you more recognition and respect . . . and more income. When lots of people know who you are and what message you stand for, you are in a much better position to be more fulfilled and more profitable in your work and you life.

Here are three powerful things going through the step-by-step process of personal branding will do for you:

1. Define the impression you want others to remember about you.

Through the process of developing a professional brand identity, you will gain clarity on what can you do better than anyone else or what you have to offer that no one else can.

You can stand out and create a niche for yourself by thinking differently, challenging conventional wisdom, and having a unique perspective or point of view. Your fresh perspective or distinctive point of view about a challenge that your target market is experiencing will set you apart.

Your brand exists solely in the mind of the buyer. Your brand will set you apart and let others know what’s unique about you and the services you offer. Success in branding has to do with the perceptions you create in the marketplace, and the value your market places on those perceptions.

2. Easily differentiate yourself from your competitors.

Your expertise is no longer enough to differentiate you from others in your field. Your brand can differentiate your professional service business well enough to position yourself as a brand contender or conqueror, rather than as a commodity.

One of the greatest benefits to you of having a strong brand is that it creates a sense of individuality and "separateness" in the marketplace so that your clients are able to easily differentiate your company from your competitors.

Through the branding process, you will become very clear on what you have to offer to the world and to your marketplace, and what makes you different from everyone else. Letting others know this through your central marketing message that captures the soul of your business will make you stand out and be recognized and remembered.

Differentiate your unique skills and dominate your competition.

3. Develop a memorable professional identity that others will easily remember you by.

Branding is the ability to create a relationship of meaningful value between your company and your clients. It is having a reputation for delivering a product, program or service that delivers extreme value to the target market. Your brand is a relationship that develops from emotional connections that are maintained and nurtured. It is the image your customer connects with your company.

In an overcrowded marketplace, if you’re not standing out, then you’re invisible. Branding identifies and differentiates you, your business and your products and services so you stand out from the crowd and get noticed.

Don't be afraid to be controversial or innovative. Dare to be different.

NHẬN THỨC SAI LẦM VỀ MỤC TIÊU

1. Phí thời gian, đầu năm xây dựng là tốt nhất
2. Trong đầu có mục tiêu là OK
   
3. Mục tiêu lâu dài là lãng phí
4. Mục tiêu phải hoàn hảo
5. Không cần sự giúp đỡ của người khác khi lập mục tiêu
6. Chỉ những việc lớn mới cần mục tiêu
   
7. Ai bổ sung tiếp cho tui đi???

Làm chủ bản thân ta và cuộc sống

Mục tiêu của bạn: Học cách dùng thời giờ cho ích lợi thay vì để cho thời giờ điều khiển mức độ thỏa mãn và căng thẳng của bạn.

Nếu có khi nào bạn cảm thấy căng thẳng - ai mà lại không? - lý do rất có thể là chỉ vì bạn cảm thấy không có đủ thời giờ để làm những điều bạn muốn ở mức chất lượng bạn đòi hỏi nơi mình. Ví dụ bạn có thể cảm thấy sự thất vọng này vì bạn chỉ tập trung vào những đòi hỏi của lúc đó: những yêu cầu hiện tại, những thách thức hiện tại, những biến cố hiện tại. Trong tình trạng căng thẳng vì quá tải này, hiệu năng của bạn bị giảm sút rất nhanh. Giải pháp cho vấn đề này đơn giản thôi: kiểm soát khung thời gian bạn đang tập trung vào. Nếu lúc hiện tại bạn đang căng thẳng, bạn hãy tập trung vào tương lai và vào việc hoàn thành hay giải quyết thành công nhiệm vụ trước mắt bạn. Tiêu điểm tập trung mới này sẽ lập tức thay đổi tâm trạng của bạn và cho bạn những nguồn lực cần thiết để bạn giải quyết những khó khăn của hiện tại. Tình trạng căng thẳng thường là cảm giác bị "bế tắc" trong một khung thời gian nhất định nào đó. Ví dụ như trường hợp một người luôn luôn nghĩ đến tương lai của mình theo những cách bi quan. Bạn có thể giúp người này hướng tiêu điểm tập trung của họ sang những gì họ có thể kiểm soát trong hiện tại. Hoặc có những người khi phải đảm nhận một thách đố nào, thường chỉ tập trung suy nghĩ về những thất bại trong quá khứ của họ. Vì họ sống trong quá khứ, nên mối căng thẳng của họ gia tăng. Nếu biết chuyển đổi sang hiện tại, hoặc dự kiến trước tương lai, họ có thể thay đổi tình trạng cảm xúc của họ ngay. Vì vậy, các cảm xúc của chúng ta chịu ảnh hưởng mạnh bởi khung thời gian mà chúng ta đang hoạt động trong hiện tại. Chúng ta thường hay quên rằng thời gian là một sản phẩm của trí khôn, nó hoàn toàn có tính tương đối và kinh nghiệm của chúng ta về thời gian hầu như hoàn toàn là kết quả của sự tập trung tâm trí của chúng ta. Ví dụ, làm sao biết thời gian là dài hay ngắn? Nó hoàn toàn tùy thuộc hoàn cảnh, phải không? Đứng xếp hàng hơn 10 phút có thể coi như dài đằng đẵng cả thế kỷ, đang khi ngồi nói chuyện tâm tình với người yêu một giờ sao mà qua mau thế! Một ngày trong tù dài hơn cả ngàn năm tự do ở ngoài. Các niềm tin của chúng ta cũng phản ánh quan niệm của mình về thời gian. Với một số người, bất kể trong hoàn cảnh nào, 20 phút được coi lâu như cả đời. Với những người khác, một thế kỷ mới được gọi là thời gian dài. Chính vì thế những loại người này đi đứng khác nhau, nói năng khác nhau, nhìn các mục tiêu khác nhau và nếu họ phải dùng chung một khung thời gian như nhau, bạn thử tưởng tượng họ sẽ bị căng thẳng đến thế nào! Trong bài luyện tập hôm nay, chúng ta sẽ tóm tắt và áp dụng ba lời khuyên" tiết kiệm thời giờ".

Bước thứ nhất KHẢ NĂNG ĐẢO NGƯỢC THỜI GIỜ

Sau khi đã làm chủ được khả năng thay đổi khung thời gian bằng cách thay đổi điểm tập trung, bạn đã sẳn sàng để chuyển sang khả năng lớn thứ hai trong việc làm chủ thời giờ, đó là khả năng đảo ngược thời giờ để một phút tưởng như một giờ, hay một giờ tưởng như một phút. Bạn có nhận ra rằng khi đầu óc bạn quá chìm ngập trong điều gì, bạn quên mất thời gian không? Tại Sao? Vì bạn không còn tập trung vào thời gian nữa. Bạn không đếm thời gian nữa. Bạn đang tập trung vào một điều gì thú vị và vì thế thời gian trôi qua rất nhanh. Bạn hãy nhớ mình phải nắm quyền điều khiển. Hãy điều khiển tiêu điểm của bạn và ý thức chọn cách đo thời gian của mình. Nếu bạn thường xuyên kiểm tra đồng hồ, thời gian xem như bò chậm như sên. Đây cũng thế, kinh nghiệm thời gian của bạn được điều khiển bởi tiêu điểm chú ý của bạn. Bạn định nghĩa cách dùng thời gian của mình thế nào? Bạn đang sử dụng thời giờ, phung phí thời giờ, hay giết thời giờ? Người ta thường nói rằng"giết thời giờ không phải là giết mà là tự sát".

Bước thứ hai LÀM ĐIỀU QUAN TRỌNG

Một sự phân biệt có lẽ quan trọng nhất, đó là phân biệt rõ sự cấp bách và sự quan trọng của việc kiểm soát các quyết định của bạn liên quan tới việc bạn sử dụng thời giờ và vì thế liên quan tới mức độ thỏa mãn của bạn. Tôi muốn nói gì? Tôi xin hỏi bạn câu này: Có khi nào bạn làm việc trối chết, hoàn thành đầy đủ những "việc phải làm" trong danh sách, nhưng vào cuối ngày bạn vẫn cảm thấy không thỏa mãn không? Lý do là bạn đã làm tất cả những gì cấp bách và đòi hỏi bạn chú ý trong lúc đó, nhưng bạn quên làm những gì quan trọng, những gì sẽ có ảnh hưởng lớn về lâu về dài. Ngược lại bạn có bao giờ gặp những ngày mà bạn chỉ làm xong một ít việc thôi nhưng đến cuối ngày lại cảm thấy ngày hôm đó có giá trị không? Đó là những ngày mà bạn đã tập trug vào những điều quan trọng thay vì vào những gì cấp bách đòi hỏi bạn chú ý. Sự cấp bách hình như điều khiển cuộc sống chúng ta. Chuông điện thoại reo trong lúc chúng ta đang bận một việc quan trọng, thế nhưng chúng ta "phải" nhấc điện thoại lên. Lỡ ra chúng ta mất dịp may thì sao? Đây là một ví dụ điển hình về việc bỏ cái quan trọng để làm cái cấp bách. Hoặc chúng ta mua một cuốn sách mà chúng ta nghĩ sẽ có ảnh hưởng rất lớn cho cuộc đời chúng ta, nhưng chúng ta chần chờ chưa đọc vì còn phải dành thời giờ để đọc thư, hay chạy ngoài đường, hay xem tin tức trên TV. Cách duy nhất để làm chủ thực sự thời giờ của bạn là tổ chức thời biểu hằng ngày của bạn thế nào để có thể sử dụng phần lớn thời giờ vào việc làm các điều quan trọng hơn là các việc cấp bách.

Bước thứ ba TIẾT KIỆM THỜI GIỜ

Cách hiệu quả nhất để tiết kiệm thời giờ là học hỏi kinh nghiệm của người khác. Chúng ta sẽ không bao giờ thực sự làm chủ được thời giờ nếu chiến lược chủ yếu của chúng ta về học hỏi và điều khiển thế giới chỉ dựa trên phương pháp mò mẫm thử và sai. Học kinh nghiệm của những người đã thành công sẽ có thể giúp chúng ta tiết kiệm được biết bao năm trời vất vả. Chính vì thế mà tôi đọc sách một cách ngấu nghiến, thường xuyên dự các khóa học và nghe các băng từ. Tôi luôn luôn coi các kinh nghiệm này là một nhu cầu, chứ không phải những thứ phụ thuộc và chúng đã cống hiến cho tôi kinh nghiệm của nhiều năm cũng như sự thành công từ đó. Tôi khuyên bạn nên học hỏi kinh nghiệm của người khác thường xuyên tối đa và sử dụng những gì bạn đã học.

"Chúng ta luôn có đủ thời giờ; Chỉ cần chúng ta sử dụng thời giờ cho đúng".

-JOHANN WOLFGANG VON GOETHE

Nguồn: Đánh thức con người Phi thường trong bạn, Tony Robbins

Văn phòng làm việc của Chinh đây

Làm 1 cái entry về Văn phòng làm việc, mục đích là để "khoe" góc làm việc của tui với bà con mình, dĩ nhiên là phải có lời bình cho sự bố trí và bày biện này.

Trang Quản lý Cá nhân (Dashboard): đây là trang quan trọng nhất của Chinh tui, tất cả những gì liên quan đến cá nhân được cập nhật hằng ngày, và quan trọng nhất, nó giúp Chinh tui định hướng con đường đi của mình trong cuộc sống, tui ước mơ gì, làm gì để đạt ước mơ,... từng hành động từ công việc, cá nhân, gia đình đều có sự liên kết với nhau... cuối cùng phục vụ mục tiêu chung của mình đó.... hihihi.
Đây là trang được thực hiện theo Mindjet Manager, nếu mở ra từng cụm thì sẽ phát hiện nhiều đều thú vị nữa...; khi nào có dịp sẽ chia sẽ thêm nhé

Góc làm việc bên tay trái, ngoài 2 cái phone dùng để liên lạc, laptop là vật bất ly thân trong công việc;
Chồng sách xa xa kia là 1 núi kiến thức đã và đang tìm hiểu, khai thác và áp dụng trong công việc;
Cây bút chì thì khỏi phải nói, hữu ích vô cùng cho công việc tư duy và điều chỉnh lịch làm việc hằng ngày, nó còn có ý nghĩa với bản thân: mài dũa hằng ngày... dù bên ngoài có thế nào thì bên trong, nó vẫn sáng theo đúng nghĩa của nó.
Lịch làm việc được in ra, mang theo bên mình và chỉ khi nào kết thúc 1 tuần mới được gắn lên tường nhé.

Và đây, chủ nhân của góc làm việc: Chinh tui, hihi...

Cận cảnh bàn làm việc và sách

2 góc nhìn này cho ta thấy: 1 sự vật, nếu bạn nhìn theo 2 góc khác nhau.. chắc chắn sẽ cho kết quả khác nhau. Tui thì quan niệm, núi nào cũng có thể vượt qua, nếu bạn chắc lọc tốt những điều trong cuộc sống, và sách kia là 1 phần cuộc sống đó.

Nâng trình độ sống để thích nghi - phát triển

"Ta quen sống co lại, ít có khao khát ra với thế giới, hiểu thế giới".

Lịch sử ngoại xâm liên miên, người Việt quen sống co lại, ít có khao khát ra với thế giới, hiểu thế giới.


Càng co lại ta càng đánh mất đi khả năng phát triển, càng không đủ bản lĩnh để ra với thế giới và hiểu thế giới - nhà văn hoá Vương Trí Nhàn luận giải quá trình phát triển của Việt Nam trong hội nhập dưới góc độ văn hoá.

Trong sự thích nghi có sự buông trôi bất lực


Quan sát người Việt và dân tộc Việt Nam trong cuộc sống hội nhập hôm nay, với một người dành nhiều thời gian nghiên cứu về Việt Nam và đặc tính dân tộc Việt, ông có ấn tượng, suy nghĩ gì?


Nhìn lại thời gian mấy chục năm nay, dễ thấy Việt Nam sau chiến tranh đã trải qua một quá trình, lúc chậm lúc nhanh, nhiều lúc như là quanh co, hỗn loạn, nhưng nhìn chung đến nay đã chạm tới một cái ngưỡng và cần lo để chuyển sang giai đoạn mới.

Đã đến lúc chúng ta có thể tổng kết, đánh giá cả một chu kì phát triển. Một hướng suy nghĩ là nhìn những thành công hay vấp váp về kinh tế xã hội dưới góc độ văn hóa, bởi con người kinh tế chẳng qua cũng chỉ là một khía cạnh của con người Việt Nam.

Từ chiến tranh chuyển sang hoà bình, từ chỗ tách ra để làm công việc riêng của dân tộc đến chỗ quay trở về hội nhập với thế giới, cái quá trình ấy là cả một khúc quanh đột ngột. Tôi ngờ rằng nhiều người lớn tuổi đã sống hết lòng với đời sống hẳn cũng chung tâm lý như tôi, đêm nằm ngẫm nghĩ thấy thương cho chính mình và những người thân quen xung quanh, rộng ra là thương cho cả dân tộc.

Chiến tranh từng bòn rút tất cả sức lực, kéo cuộc sống chậm lại. Mở cửa, ta lại lao vào làm ăn với bất cứ giá nào, sức khỏe kém đi, con cái không người dạy dỗ, cũng hư hỏng đi.

Nhìn cả môi trường tự nhiên lẫn môi trường xã hội đều bị xói mòn mà không khỏi xót xa.

Người Việt xưa tới giờ khổ quá, đến khi ra với thế giới thì mắt như bị chói, cái gì cũng thèm thuồng. Hết gồng mình lên chiến đấu nay lại gồng mình lên để hưởng thụ. Cha mẹ cứ cái gì ngon nhất, đẹp nhất là lo dành cho con. Trong gia đình, ta cúi mặt xuống chiều chuộng nhau mà không dám đặt ra yêu cầu cao với nhau.

Theo tôi, căn nguyên của cái cách ứng xử này là cảm giác tự ti, nhìn thấy cái sung sướng vừa đến với mình nó mong manh quá, còn thế giới vẫn xa lạ quá. Che mắt mình lại, không muốn lộ ra ở mình cái phần bất lực, bởi tận thâm tâm, tin rằng không bao giờ đạt được cái phần nhân loại hôm nay đã tới.

Nghịch lý là ở chỗ do mang tâm thức tự ti đó, khi quay lại nhìn bản thân, ở nhiều người - không ai bảo ai - sinh ra tâm lý tự huyễn hoặc. Rằng so ra ta cũng ghê gớm lắm; rằng không có cái phần hơn hẳn thiên hạ nhưng mình lại có cái khác: di sản thế giới (thực chất phần nhiều là di sản thiên nhiên, đâu phải là văn hóa), văn hóa ẩm thực...

Bình tĩnh lại để nghĩ sẽ thấy cái để Việt Nam khoe ra với thiên hạ thường chỉ là phần trời cho mà không phải phần con người làm ra, chỉ là những gì bản năng mà không phải là phần của trí tuệ: ta không có cuốn sách, bức họa nào ở tầm thế giới. Trong âm nhạc, phần khó nhất của nó là hòa âm thì nhạc Việt Nam lại kém, lấy đâu ra tác phẩm lớn.

Cái rõ nhất và duy nhất chúng ta có thể khoe với thế giới chính là sự thích nghi, thích nghi nên thế nào cũng tồn tại. Tôi nhớ trong Anh em Karamazov, Dostoievski có một câu khái quát: "Tồn tại trong bất cứ điều kiện nào là truyền thống của dòng họ Karamazov nhà ta". Người Việt Nam cũng thế. Khó khăn đấy, nhưng chúng ta vẫn tồn tại - ta tự nhủ.

Có điều hôm qua trong chiến tranh nghĩ thế là cần thiết, nhưng hôm nay không đủ nữa. Đã đến lúc đặt vấn đề là tồn tại sẽ như thế nào, thế nhỡ sự thích nghi làm cho chúng ta mòn mỏi, kém cỏi, tầm thường và hư hỏng đi thì sao?

Làm kinh tế bằng tư duy chiến tranh


Ông vừa hơn một lần nói tới chiến tranh. Phải ông cho rằng đó là một trong những nguyên nhân gần dẫn tới những khó khăn kinh tế hiện nay? Nhưng ba chục năm là thời gian quá dài, chiến tranh đã lùi vào dĩ vãng. Liệu ta có nên cường điệu vai trò của nó?


Không, chả có gì là cường điệu cả. Ta đã ra khỏi cuộc chiến, nhưng lòng ta, cách sống, cách nghĩ của ta chưa ra khỏi.

Chiến tranh cho phép người ta bất chấp quy luật miễn là được việc; chỉ lo hiệu quả, còn cái giá của nó thì không cần biết. Trong chiến tranh, nhất là chiến tranh ở Việt Nam, cứ chờ có những điều kiện cần và đủ thì không ai dám làm gì. Phải liều. Phải duy ý chí. Cách làm đó nay vẫn được ta áp dụng.

Nói tóm lại, nếu trong chiến tranh ta phá với bất cứ giá nào thì nay ta xây với bất cứ giá nào. Trên báo chí luôn có những tin đại loại cây cầu này sang năm phá năm nay vẫn cứ thi công vì đã vào kế hoạch rồi, hoặc xây nhà máy ào ào mà chả chú ý gì tới tác hại của nó với môi trường. Thì đó là kiểu tư duy chiến tranh chứ còn gì nữa?!

Bản thân chiến tranh Việt Nam lạ, không giống ai. Việt Nam thắng được trong chiến tranh là nhờ chơi theo luật Việt Nam, tuy nhiên, trong làm kinh tế, thì phải chơi theo luật chung của thế giới.

Những suy nghĩ về chiến tranh còn thường xuyên đến với tôi, mỗi khi nghĩ tới quốc nạn tham nhũng. Đọc cuốn "Những bước thịnh suy của các triều đại Trung Quốc" của Cát Kiếm Hùng (nhà sử học Đài Loan) biết rằng trong lịch sử nước này, tham nhũng ghê nhất là triều đại nhà Nguyên, một chính quyền quân sự.

Nữa là ở ta lại phổ biến hiện tượng coi ai giỏi chiến đấu thì cũng biết làm kinh tế, nới lỏng luật pháp, dễ dãi với người có công và tuỳ tiện lấy quyền lợi kinh tế trả ơn cho người góp phần tạo nên thắng lợi trong chiến tranh... tham nhũng là tránh sao nổi.

Tâm lý tiểu nông tư duy tiểu nông


Ngoài nguyên nhân chiến tranh, để cắt nghĩa tình hình hiện thời, theo ông đâu là những nguyên nhân lịch sử văn hoá sâu xa hơn?


Trước khi Pháp sang, "cả nước sống leo lắt trong một tình trạng thôn dã" - tôi đọc được câu này trong một cuốn sách mới dịch in gần đây, cuốn "Người Pháp và người An Nam bạn hay thù?" của Philippe Devillers.

Tôi chia sẻ với cách nhìn của nguyên trưởng đoàn đàm phán Hiệp định Thương mại Việt - Mỹ, ông Nguyễn Đình Lương, rằng tâm lý tiểu nông vẫn còn ăn sâu trong cách đi ra thế giới của người mình. Và cả cách tư duy nữa: tư duy tiểu nông.

Tôi trộm nghĩ, ở ta, một khi nếp sống làng xã còn ngự trị, không có triết học ghê gớm cao xa gì tồn tại nổi, chỉ tư tưởng tiểu nông chi phối tất cả.

Nhìn sang nước Trung Quốc, nông thôn ở họ cũng nặng nề, sao họ vẫn phát triển tốt?


Vì tư tưởng nông dân ở đó tuy mạnh (bắt nguồn từ tầm vóc một nông thôn bao la), nhưng không phải là tư tưởng chủ đạo. Xưa đã vậy mà nay càng vậy. Người ta bảo rằng trọng nông ức thương là nguyên tắc chi phối chính sách những nước theo đạo Khổng. Nhưng đó chỉ là một phần sự thật. Từ thời Tần Hán đô thị Trung Quốc đã phát triển, từ Đường Tống trở đi thì đã có vai trò của một cơ chế năng động kéo cả xã hội tiến theo.

Đô thị phát triển nghĩa là quốc gia trở thành một đơn vị có sức kết dính mạnh mẽ. Việc kinh doanh của thương nhân ở đây được sự hỗ trợ của trí tuệ, giới nhà nho cũng tham gia nghề buôn, làm cho nghề này đạt tới quy mô quốc gia và xuyên quốc gia.

Nhìn chung trong thương trường, tư duy con người trở nên thông thoáng hơn, năng động hơn. Giở các cuốn lịch sử tư tưởng ở Trung Quốc bao giờ tôi cũng thấy người ta nói tới phần tư tưởng kinh tế. Thời nào, bộ phận này trong tư tưởng xã hội Trung Hoa cũng có tiến triển.

Trong khi ấy, nhìn lại mình thì ngược lại. Quen sống tự nhiên ở làng quê, ta không dám tổ chức lại cuộc sống qua các đô thị. Ta làm gì cũng chỉ theo bản năng, sự tham gia của lý trí chỉ dừng lại ở mức tối thiểu.

Là một nước nông nghiệp nhưng cho tới lúc này, Việt Nam hầu như không có sách nào tổng kết kinh nghiệm trồng lúa, còn nói chi tới các nghề khác.

Nghề buôn thì lại càng bị coi thường khinh rẻ. Mọi người cho đó là nghề lừa lọc và thường bảo nhau: "Thật thà như thể lái trâu". Bản thân người làm nghề buôn cũng làm ăn trong thế quẩn quanh lặt vặt, sản xuất càng lụn bại thì họ càng có cơ hội để bắt chẹt người có nhu cầu.

Ông cho rằng năng lực sản xuất và kinh doanh lại là chỉ số chủ yếu đánh giá sự phát triển xã hội?


Xét về mặt tư duy, sản xuất và kinh doanh được là nhờ người ta có một quan niệm rộng rãi về thế giới. Người ta theo đuổi sự hoàn hảo. Người ta làm gì cũng chuyên nghiệp.

Cũng là cái diều làm để chơi, nhưng diều các nước nhiều kiểu dáng kỳ lạ, còn diều Việt Nam chỉ là mảnh giấy bồi phất vào mấy cái nan tre. Thế nên không trách được khi người ta bảo hàng hoá Việt Nam vừa nghèo nàn đơn điệu về mẫu mã, vừa kém về phẩm chất.

Về tác động xã hội, bản thân truyền thống kinh doanh yếu kém là dấu hiệu của một xã hội chưa trưởng thành. Xã hội phát triển tự nó sẽ đặt ra các nhu cầu mới, trong khi với Việt Nam hình như chỉ cần tàm tạm là được, cải tiến mà làm gì. Khi không có quá nhiều những nhu cầu phải thỏa mãn thì sự phát minh, sáng chế cũng như đổi mới việc phân công lao động lại trở thành xa xỉ.

Tóm lại ta không chuẩn bị để bước vào thế giới hiện đại.

E sợ khi bước ra với thế giới


Những hạn chế trong việc làm ăn này đã tiếp tục chi phối chúng ta trong việc làm ăn buôn bán với thế giới?


Rải rác tôi đã thấy người ta nêu ra đủ thói xấu của ta sau khi gia nhập WTO: e ngại, chỉ muốn đánh quả, lanh chanh kiếm chác mà lại dại dột ngớ ngẩn dễ bị lừa, đau chết điếng đi mà không cách gì thoát nổi...

Tôi muốn mở rộng thêm mà nói rằng đây là cả một "truyền thống" của Việt Nam, thứ quán tính nó ràng buộc chúng ta từ nhiều đời.

Đọc lịch sử sẽ thấy nền ngoại thương của Việt Nam bây giờ không khác các thế kỷ 17-18 là bao. Thời Trịnh - Nguyễn phân tranh, ở Đàng Ngoài, chúa Trịnh nói chung cấm cửa lái buôn ngoại quốc, sợ họ vào gây náo loạn nhân tâm. Nhưng ngồi nghĩ, lại tiếc, nên chính sách cứ khi thò khi thụt, dùng dằng, dang dở, nay thế này mai thế khác. Mà chính sách càng tuỳ tiện đỏng đảnh, quan lại càng dễ đi đêm để hưởng lợi.

Còn ở Đàng Trong, tiếng rằng mở cửa - và đây là một bước tiến đáng kể so với Đàng ngoài - nhưng toàn là người ta đến bán hàng cho mình và mang hàng của mình đi, chứ dân ta có lái buôn chủ động vươn ra với họ đâu!

Đến người phiên dịch dắt mối trong các vụ làm ăn này cũng thường là người Tàu, ta không có nhân viên của mình. Quan chức quản ngoại thương chủ yếu chỉ lo thu thuế, khi kiểm tra thương thuyền nước ngoài, thường lợi dụng chức vụ để xin xỏ kiếm chác cho mình, bao che cho thương nhân nước ngoài. Được lợi chút đỉnh, họ sẵn sàng bán rẻ cả quyền lợi của quốc gia.

Từ góc độ văn hoá ông cắt nghĩa hiện tượng này như thế nào?


Với quá trình lịch sử liên miên bị đe doạ bởi ngoại xâm, người Việt quen nghĩ rằng những tai vạ của mình là do nước ngoài mang tới. Trong mắt ta, họ thường là là kẻ thù nhiều hơn là đối tác cùng tồn tại. Nên ta nhìn họ với nhiều e ngại và tự dặn nhau càng ít tiếp xúc với người ngoài càng ít càng tốt.

Ta quen sống co lại, ít có khao khát ra với thế giới, hiểu thế giới. Trong tiếp xúc ít có khả năng đặt mình vào địa vị người khác, không có thói quen và kinh nghiệm quan hệ với bên ngoài, lảng tránh là hơn.

Cho đến thời gian thế hệ chúng tôi lớn lên, tâm lý này vẫn chi phối mạnh mẽ. "Thôi con đừng khóc chi con/ Sống nhờ đất khách, thác chôn quê người". Đây là một câu ca dao tôi nghe thuộc lòng từ nhỏ. Về sau đọc sách, càng thấy cái tâm lý ăn quẩn vườn nhà đã ngấm vào tâm thức của dân mình. Người dân đồng bằng Bắc Bộ xưa thường chỉ biết đến phạm vi 20 km quanh vùng họ ở. Luôn luôn tâm niệm "ta về ta tắm ao ta", vừa ra khỏi làng đã nước mắt ngắn nước mắt dài sùi sụt. Ngần ngại, sợ hãi...

Càng co lại ta càng đánh mất đi khả năng phát triển, càng không đủ bản lĩnh để ra với thế giới và hiểu thế giới.

Đợt hội nhập vừa rồi là có vẻ như ta buộc phải bung ra, mở cửa, chứ thật ra chưa chín ở bên trong. Vừa không có thói quen, vừa không chuẩn bị thích đáng, cuối cùng ta "nhảy đại" cho xong. Chính cái đó sinh ra nhiều tệ nạn: tâm lí đánh quả, định đi tắt đón đầu, "lừa", lách luật...

Nhìn ở một tầng sâu hơn, có thể nói quan hệ kinh tế của Việt Nam với thế giới trong thời gian vừa qua không dựa trên cơ sở văn hoá chắc chắn. Đại khái thấy ai làm mình cũng làm theo, khi thất bại mới ngớ ra thì đã muộn. Định bán hàng cho người ta nhưng không hiểu gì về lịch sử tâm lý dân tộc cách sống của người ta, cái gu của người ta thì bán sao được?

Một xã hội chưa trưởng thành


Ông chỉ mới giải thích những yếu kém về văn hoá liên quan đến mối quan hệ làm ăn với nước ngoài. Nhưng một nền kinh tế không phải chỉ có chuyện đối ngoại. Thế còn những khó khăn của kinh tế trong nước thì sao? Đâu là những nguyên nhân về mặt văn hoá - xã hội?


Có thể hình dung xã hội Việt Nam trong quá khứ là đoàn quân tổ chức với nhiệt tình, và quyết tâm giữ nước hơn là xã hội làm ăn.

Một xã hội chỉ phát triển được nếu biết ứng xử khôn ngoan với thiên nhiên, vừa khai thác vừa làm giàu thêm thiên nhiên. Đằng này chúng ta quen với tư duy hái lượm, thâu nhặt từ thiên nhiên, hơn là cấy trồng, tổ chức sản xuất tạo ra của cải. Một ví dụ, so với đất đai, Việt Nam có tỉ lệ bờ biển khá dài. Nhưng người Việt gần như không biết khai thác biển, khái niệm kinh tế biển còn quá xa lạ.

Các nhà văn đồng nghiệp của tôi thường chỉ hay nói ở Việt Nam cá nhân chưa phát triển. Nhưng nên nhớ là cả xã hội Việt Nam cũng ở vào một tình trạng như vậy. Cách quản lý xã hội từ xưa vẫn rất đơn sơ: thu thuế trên đầu người chứ không phải thu thuế sản xuất và kinh doanh.

Trong một tổng kết về chính quyền Hà Nội thời trung đại (in trong kỷ yếu hội thảo Quản lý và phát triển Thăng Long Hà Nội tháng 3/2008), tôi thấy người ta lưu ý là trong số các văn bản đưa ra, pháp lệnh về an ninh chiếm tới 65,56%, trong khi chỉ 16,42% văn bản ban hành là có liên quan tới sản xuất và kinh doanh, 8,96% liên quan tới quản lý văn hoá xã hội. Suốt thời phong kiến vai trò tổ chức làm ăn của chính quyền hầu như không có.

Một xã hội phát triển là một xã hội có sự phân tầng cao và kết cấu phức tạp mà hợp lý. Xã hội Việt Nam chỉ đang trên đường đạt tới trình độ đó.

Nói một cách hình ảnh, nếu như xã hội chuẩn là một cánh rừng nguyên sinh thì Việt Nam có nhiều phần giống như đồng cỏ hoang. Về mặt cá nhân con người chúng ta còn nặng về bản năng và tự phát - người Pháp nói đó là dạng "tư duy tiền Descartes" - trước sự duy lí. (Song đến nay cái kiểu tư duy ít lí trí này vẫn được bênh che và tự hào, thế mới đáng sợ!)

Người ta có câu: một người Việt Nam không thua kém một người Nhật Bản nhưng ba người Việt Nam thì chắc chắn thua ba người Nhật Bản. Tính hợp tác, cộng đồng của người Việt hình như là trở ngại. Trong khi đó, nhiều người lí giải trong chiến tranh Việt Nam chiến thắng chính là tính cộng đồng và sự đoàn kết. Liệu hai góc nhìn này có quá trái ngược và phủ định lẫn nhau. Điều gì trong chiến tranh đã gắn kết người Việt Nam với nhau và trong thời nay, cần phải xem xét lại yếu tố cố kết như thế nào?


Tôi e bản thân câu "một người Việt không thua kém một người Nhật" cũng là một nhận xét mơ hồ, có pha nhiều ảo tưởng. Không nên thảo luận về một cảm tưởng thoáng qua và tuỳ tiện như vậy.

Còn cái chuyện ba người Việt so với ba người Nhật thì liên quan tới cấu trúc xã hội. Mượn cách nói của Marx có thể bảo xã hội ta còn ở tình trạng của những bao khoai tây lủng củng. Thế nên cả nước có tới vài chục cảng nước sâu mà không có cảng nào đạt chuẩn quốc tế. Thế nên các đô thị hiện nay không thiếu những căn nhà đẹp nhưng không có được những khu nhà đẹp. Nói cách khác, chất kết dính của xã hội Việt kém - kết dính theo nghĩa nội tại, cấu trúc, chứ không phải đặt cạnh nhau mà buộc phải sống với nhau.

Ra ngoài hớt phần váng


Chúng ta cũng đã và đang mở cửa và ra với thế giới. Những nhân tố mới sẽ vào, kích thích sự thay đổi, sáng tạo bên trong Việt Nam?


Trong trường kỳ lịch sử, yếu tố bên ngoài luôn luôn đóng vai trò những cú hích thúc đẩy sự chuyển đổi của xã hội. Có điều, các yếu tố đó thường tác động ngoài sự kiểm soát người trong cuộc. Ta không tự nguyện đón nhận. Nghèo là như vậy, kém phát triển, thiếu kinh nghiệm như vậy, nhưng Việt Nam lại không biết học hỏi để chủ động phát triển.

Ông có quá lời? Bản thân người Việt Nam vẫn thường tự hào rằng chúng ta là dân tộc thông minh, cần cù, sáng tạo và ham học hỏi?


Giao lưu văn hoá là xu thế chung của thế giới. Một nền văn hoá lớn như văn hoá Trung Hoa luôn luôn tự hào là có thái độ chủ động tiếp xúc với bên ngoài, lấy văn hoá ngoại lai làm giàu cho văn hoá mình, và rất nghiêm túc trong học hỏi.

Từ đời Đường đạo Phật của Ấn Độ đã được tiếp thu trên quy mô lớn. Triều đình cử hẳn Đường Tam Tạng qua Ấn Độ lấy kinh và về cho dịch thật kỹ càng thật đầy đủ. Đến Trung Hoa, đạo Phật ngoại lai có thêm một bước phát triển mới. Người ta nói rằng nhờ học theo lối kể chuỵện trong kinh Phật mà nghệ thuật tự sự nẩy nở dẫn đến sự ra đời của các tiểu thuyết lớn. Từ đời Đường những điệu múa có nguồn gốc Trung Á,... đã xâm nhập vào tận cung đình.

Nhật Bản cũng coi việc tiếp thu nước ngoài như một cái nguồn lớn làm nên sức sống của văn hoá mình. Riêng về sách thôi, Nhật Bản thiết lập một mối giao lưu thường xuyên với Trung Quốc. Một con đường sách trên mặt biển đã hình thành, được coi là tương đương với con đường tơ lụa nổi tiếng. 50-60% sách in ở Trung Quốc có bản lưu ở Nhật Bản.

Còn Việt Nam mình thì sao? Trong các cuốn lịch sử văn hoá Việt Nam, phần viết về sự tiếp nhận văn hoá nước ngoài thường rất đơn sơ, nhiều ngành nghề nhiều bộ môn nghệ thuật rõ ràng học từ bên ngoài, nhưng lờ đi, coi là ta nghĩ ra. Chỉ một vài việc buộc phải ghi nhận nhưng chỉ nói qua loa và lúc nào cũng không quên nói thêm là chúng ta tiếp thu có sáng tạo.

Trong thực tế sự học hỏi diễn ra khá “tế nhị”. Từ xưa ta đã học của Trung Hoa rất nhiều, nhưng chỉ học lỏm, bắt chước mà không nghiêm túc tuân theo bài bản, ăn bớt bài gốc của người ta rất nhiều. Đến thời tiếp xúc với văn hoá Tây phương, lúc đầu từ chối, sau buộc phải tiếp nhận thì bên cạnh phần tiếp thụ sáng tạo cũng nhiều phần chỉ qua loa láng cháng, mà tình trạng học đòi những cái lặt vặt lại diễn ra dài dài.

Quan sát bề ngoài, người Việt Nam hôm nay thích nghi nhanh, học nhanh. Nhìn quần áo, đầu tóc, cách nghe nhạc cách chơi xe của người Việt, nhiều người nước ngoài phải kêu lên: sao mà Tây thế! Thế nhưng đó lại là cái học, cái thích nghi hời hợt, dễ dãi chứ không phải tiếp nhận ở bề sâu văn hóa. Thành ra nhiều khi chỉ hớt váng, hớt lấy cái phần hời hợt của người và hệ quả tất yếu là những rác rưởi của thế giới đã vào quá dễ dàng, cả rác công nghiệp và rác văn hoá.

Những khó khăn trong việc làm ăn quan hệ với nước ngoài bắt nguồn từ chính chúng ta. Hay dở tốt xấu cái cần cho mình cái phải xa lánh... không có sự phân biệt. Từ chiến tranh bước ra ta chưa nhận thức đầy đủ rằng mình là một thành phần của thế giới và trước sau sẽ phát triển theo quy luật của thế giới. Cho đến tương lai của ta ra sao, cũng chưa ai hình dung nổi.

Tìm cho mình những động lực lớn


Theo cách trình bày của ông thì có vẻ như trong khi phát triển đang là chuyện sống còn thì những điều kiện - hay là những điểm tựa - từ văn hóa và truyền thống dân tộc lại có phần không đầy đủ. Vậy thời gian tới, chúng ta phải làm gì?


Cũng đã nhiều lúc tôi tự đặt cho mình câu hỏi như thế, và đến nay vẫn chưa tìm được câu trả lời thích đáng. Chính bởi còn thắc mắc, nên tôi - trong lúc tự xác định là phải nghiên cứu tiếp - mạnh dạn cứ “xới” vấn đề lên như trên. Biết đâu khi phản bác tôi, các đồng nghiệp lại tìm ra được những câu trả lời đúng. Khi đó tôi sẽ tâm phục khẩu phục!

Nếu được nêu lên một đề nghị tổng quát cuối cùng, tôi chỉ muốn nhấn mạnh một điều là xã hội cần có sự khai phá thay đổi trong tư duy. Thích nghi bị động chỉ đủ để tồn tại, thay đổi một cách chủ động mới có thể phát triển.

Trước tiên cần đầu tư nhiều hơn vào khâu tự nhận thức. Ông Nguyễn Đình Lương nói thẳng là nhiều khi ta không hiểu hoặc cố tình không hiểu luật chơi thế giới. Ông Lê Đăng Doanh bảo so với thế giới chúng ta không chỉ lạc hậu là còn lạc lõng và cái sau là đáng sợ hơn cái trước. Những gợi ý loại đó đáng để chúng ta cùng suy nghĩ.

Điều may mắn là chúng ta đang sống trong một thế giới thức tỉnh; bộ mặt của thế giới bộc lộ đầy đủ hơn bao giờ hết, kể cả sự bất lực của nhân loại trước nhiều vấn đề. Ngay những thất bại của các cộng đồng dân tộc khác cũng đáng được nghiên cứu để nhờ thế mà ta tránh được những hy sinh vô ích.

Sức ép của thời đại đến với mỗi dân tộc đều đang rất lớn. Nếu biết chủ động, đó lại là động lực thúc Việt Nam mau chóng mạnh hơn, lớn lên nhanh hơn.

Phương Loan (VNN)